Antsietatea estres-, arrisku- edo ziurgabetasun-egoeren aurrean gorputzak duen erantzun naturala da. Tentsioa, pentsamendu kezkagarriak eta aldaketa fisikoak azaltzen dira gorputzean. Adibidez, presio arteriala igotzen da. Nahiz eta normala den zenbait unetan antsietatea izatea –azterketa edo elkarrizketa baten aurretik, esaterako–, antsietate hori iraunkorra eta gehiegizkoa bada eta eguneroko bizitzari eragiten badio, antsietate-nahasmendutzat har daiteke. Antsietate-nahasmenduan azaltzen den beldurra benetako arriskuari dagokiona baino handiagoa da.
Hauek dira antsietatearen sintoma orokorrak:
Sintoma psikikoak
- Alerta-egoera
- Beldurra (arriskuaren zain egotea)
- Ardura, hiperbigilantzia
- Egonezina, larritasuna (inpazientzia)
- Neke-sentsazioa
- Kontzentratzeko zailtasuna
- Oroimenaren nahasketak
- Loaren nahasmena
- Haserrekortasuna
- Arrazoirik gabeko beldurrak
- Kezka
- Gutxiagotasun-sentimenduak
- Apatia
- Umore-aldaketak
Sintoma fisikoak
- Egonezin motorikoa
- Izerdia
- Dardarak
- Bihotz-taupadak
- Arnasa falta zaion sentsazioa
- Opresio torazikoaren sentsazioa
- Nekea (tentsio muskular orokorragatik)
- Tentsiozko zefalea
- Zurbiltzea edo gorritasuna
- Zorabioak
- Tik nerbiosoak
- Aho lehorra
- Goragalea
- Korapiloa eztarrian
- Nahasketa gastrointestinalak (betekada-sentsazioa, beherakoa, tripetako mina, idorreria)
- Sintoma genitourinarioak (pixa maiz egiteko beharra, inpotentzia, desira sexuala murriztea)
Jokabide-sintomak:
- Etengabeko blokeoak
- Gehiegizko erantzuna kanpoko estimuluei
Zer sentitzen dute nerabeek antsietatea dutenean?
Sintoma emozionalak
- Gehiegizko kezka: antsietatea duten nerabeak askotan gehiegi arduratzen dira eguneroko kontuez, hala nola eskolaz, harreman sozialez eta etorkizunaz. Kezka horiek neurrigabeak izan daitezke egoeraren errealitateari dagokionez.
- Beldurra eta izua: beldur iraunkorra eta orokorra senti dezakete, baita itxurazko mehatxurik ez dagoenean ere. Kasu batzuetan, izu-erasoak jasan ditzakete; bat-bateko beldur handiko gertakariak dira, sintoma fisikoekin batera.
- Suminkortasuna eta urduritasuna: antsietatearen ondorioz, nerabeak erraz senti daitezke haserre edo urduri. Bat-bateko umore-aldaketak izan ditzakete, eta asaldatuak edo tirabiratsuak dirudite.
Sintoma kognitiboak
- Kontzentratzeko zailtasuna: antsietateak nerabeak eskolako lanetan edo eguneroko jardueretan kontzentratzeko duen gaitasuna oztopa dezake. Burua “lainotuta” eduki dezakete kezkengatik.
- Pentsamendu katastrofikoak: etorkizuneko egoerei buruzko pentsamendu intrusiboak eta negatiboak izan ditzakete, egoerarik okerrenak irudikatuz.
- Gizarteak epaitzeari beldurra: antsietate soziala duten nerabeek beldur handia diote beren kideek epaitu edo barregarri uzteari, eta, ondorioz, egoera sozialak saihesten dituzte.
Sintoma fisikoak
- Taupadak eta bihotz-erritmoa handitzea:
- Nerabeek senti dezakete bihotza azkarrago edo indarrez taupadaka dutela, baita mehatxurik gabeko egoeretan ere.
- Izerdia eta dardarak: antsietateak izerdi gehiegi eta dardarak eragin ditzake, bereziki estresagarritzat hartzen dituzten egoeretan.
- Arnasa hartzeko zailtasuna: aire faltaren edo hiperbentilazioaren sentsazioa izan dezakete.
- Arazo gastrointestinalak: antsietateak urdaileko mina, goragalea edo digestio-arazoak eragin ditzake, hala nola beherakoa edo idorreria.
- Nekea eta lo-arazoak: etengabeko kezkak lo egiteko arazoak ekar ditzake, insomnioa adibidez, eta egunean zehar nekearen eta akiduraren sentsazio orokorra.
Jokabide-sintomak
- Egoerak saihestea: gerta liteke antsietatea duten nerabeek beldurra edo estresa eragiten dieten egoerak saihestea, hala nola jarduera sozialak, jendaurrean hitz egitea edo eskolara joatea.
- Portaera konpultsiboak: nahasmendu obsesibo-konpultsiboen (TOC) kasuan, antsietatea kudeatzeko erritualak edo portaera errepikakorrak gara ditzakete.
- Gizarte-isolamendua: lagun eta senideengandik erretiratu daitezke, denbora gehiago eman dezakete bakarrik eta gozatu ohi zuten jarduerak saihestu.
- Eskola-errendimenduaren aldaketak: antsietateak eragina izan dezake errendimendu akademikoan, eta horrek kalifikazioak murriztea eta eskolako lanak osatzeko zailtasunak eragiten ditu.
Eguneroko bizitzan duen inpaktua
- Pertsonen arteko harremanak: nerabeak besteen mendeko bihur daitezke segurtasuna lortzeko edo, aitzitik, harreman soziala saihesteko.
- Autoestimua eta autoirudia: antsietateak eragin negatiboa izan dezake nerabearen autoestimuan eta autoirudian, eta desegoki edo gutxiegi sentiaraz ditzake.
- Lehen gozatzen zuten curriculumetik kanpoko jardueretan edo hobbyetan parte hartzeari utz diezaiokete, beldurraren edo motibazio faltaren ondorioz.
Zerk eragin dezake?
Faktore biologikoak
- Aldaketa hormonalak
- Genetika
- Garunaren garapena
Faktore psikologikoak
- Perfekzionismoa: norberarentzat estandar oso altuak ezartzeko eta perfekzioa lortzeko presio handia sentitzeko joerak antsietatea sor dezake.
- Autoestimu txikia: beren buruaz irudi negatiboa duten edo beren itxura fisikoaz eta trebetasunez seguru sentitzen ez diren nerabeek antsietate-maila handiak izan ditzakete.
- Esperientzia traumatikoak: gertakari traumatikoak pasatzeak (abusua, zabarkeria, maite dugun pertsona bat galtzea edo istripu larri bat) antsietatea eragin dezake.
Faktore sozialak
- Presio akademikoa: errendimendu akademikoko itxaropen handiek eta kalifikazio onak lortzeko presioak estres eta antsietate handia eragin dezakete.
- Pertsonen arteko harremanak: kidekoekin bat etortzeko presioa, arbuioaren beldurra eta dinamika sozial konplikatuak antsietate-iturri garrantzitsuak izan daitezke.
- Bullyinga eta jazarpena: bullyingak, pertsonan zein linean (ziberjazarpena), eragin suntsitzailea izan dezake nerabe baten osasun mentalean, antsietate larria eraginez.
- Familiaren espektatibak eta presioa: gurasoek errendimendu akademikoari, curriculumetik kanpoko jarduerei eta portaerari buruz dituzten itxaropenek nerabeen antsietatean lagundu dezakete.
- Generoa: emakumeek bi aldiz arrisku handiagoa dute gizonek baino antsietatea izateko.
- Faktore sozioekonomikoak edo etnikoak: etorkina izatea edo arazo sozioekonomikoak izatea.
Ingurumen-faktoreak
Gertaera estresagarriak:
- Familian: familian gatazkak egoteak eragina izan dezake. Gurasoen banaketak, familiaren diru-arazoek, eskola-aldaketak eta antzeko egoera estresagarriek antsietatea eragin dezakete.
- Eskolan: eskola-ingurune lehiakor batek, errendimenduari eta jazarpen-egoerei presio handia eginez gero, antsietate-mailak areagotu ditzake.
- Sare sozialekiko etengabeko esposizioak eta beste batzuekin konparatzeak autoestimuan eta antsietatean eragin dezakete. Sare sozialetan “irudi perfektua” mantentzeko presioak ere laguntzen du arazo horretan.
Bizi-estiloak eta ohiturak
- Lo falta: logurarik ezak edo lo-eredu irregularrek antsietate-sintomak areagotu ditzakete.
- Substantzien kontsumoa: drogak, alkohola eta beste substantzia batzuk erabiltzeak antsietate-sintomak eragin edo okerragotu ditzake.
- Dieta eta ariketa: osasungarritasun gutxiko dieta batek eta ariketa faltak eragin negatiboa izan dezakete ongizate mentalean eta fisikoan, antsietatean lagunduz.
Faktore kulturalak eta testuingurukoak
- Kultura-espektatibek eta genero-rolek presio gehigarria eta antsietatea eragin ditzakete.
- Harreman eta lotura sozial gutxi dituzten kulturetan antsietatea sortzeko aukera handiagoa dago.
Etorkizunari buruzko ziurgabetasuna
Etorkizunari buruzko kezkek, karrera eta finantza-independentzia barne, antsietatea eragin diezaiekete nerabeei.
